Op 8 december 2021 is de Belgische Artsenvereniging Sint-Lucas tussengekomen tijdens een zitting van het Grondwettelijk Hof, om zijn mondelinge opmerkingen in te dienen betreffende een beroep waarmee acht verzoekers de nietigverklaring vragen van een aantal bepalingen van de wet van 15 maart 2020 met het oog op wijziging van de wetgeving inzake euthanasie. Aangezien voorzitter Dr. Henri Marechal wegens ziekte verhinderd was, werd de vereniging vertegenwoordigd door de heer Vincent Kemme, hoofdredacteur van het tijdschrift ‘Acta Medica Catholica’ van de artsenvereniging, om de mondelinge opmerkingen van de vereniging tijdens de hoorzitting toe te lichten. Hier is de opname, in het Frans, en de Nederlandse vertaling van zijn interventie.
Geachte voorzitters, dames en heren Rechters
Ik heb de eer het woord te voeren namens de vereniging van katholieke artsen “Belgische Artsenvereniging Sint-Lucas”.
Onze vereniging achtte het noodzakelijk in deze zaak tussen te komen wegens het grote belang ervan voor haar leden, en zelfs voor de medische beroepsgroep in het algemeen.
Wij bevestigen alle argumenten die wij in ons pleidooi over de drie gronden voor nietigverklaring hebben aangevoerd.
In dat pleidooi hebben wij de aandacht gevestigd op drie belangrijke documenten:
1° De eed die artsen afleggen op het moment dat zijn hun beroep aanvangen, die wordt afgesloten met de plechtige belofte het menselijk leven en de menselijke waardigheid te eerbiedigen en hun medische kennis niet te gebruiken voor praktijken die indruisen tegen de menselijke waardigheid, zelfs niet onder druk;
2° De brief Samaritanus Bonus waarin in duidelijke bewoordingen wordt uitgelegd waarom het voor een katholieke arts, en voor welke katholiek dan ook, niet mogelijk is om op enigerlei wijze mee te werken aan euthanasie.
3° De verklaring van de World Medical Association van 26 oktober 2019, waarin zij haar diepe gehechtheid aan de beginselen van de medische ethiek en het grootste respect voor het menselijk leven bevestigt en waarin zij herhaalt fel gekant te zijn tegen euthanasie en door artsen geassisteerde zelfdoding.
Wij hebben ons op het eerste document beroepen om te benadrukken dat onze leden, evenals alle artsen die dezelfde ethische waarden aanhangen, van mening zijn dat de praktijk van euthanasie onverenigbaar is met de plechtige eed die zij aan het begin van hun loopbaan hebben afgelegd.
Uit het tweede document, de brief Samaritanus Bonus, blijkt dat voor christelijke artsen en anderen die de daarin verwoorde ideeën aanhangen, euthanasie, en ik citeer, “een handeling is die geen enkel doel kan legitimeren en die geen enkele vorm van medewerking, actief of passief, duldt.”
Dat wij naar deze twee documenten verwijzen, is dat niet om het Hof ervan te overtuigen dat euthanasie verkeerd is – daar gaat het vandaag niet om – maar om het Hof ervan te overtuigen dat er in onze samenleving mensen zijn, onder wie artsen, ziekenhuis- of verpleeghuisdirecteuren, verpleegkundigen en andere verzorgenden, voor wie het een fundamenteel gewetensprobleem is om op enigerlei wijze mee te werken aan wat zij als doodslag beschouwen.
Deze mensen vertegenwoordigen, toegegeven, een minderheid in België. Het zijn echter geen handvol individuen met frivole ideeën. Wereldwijd – en zelfs in de westerse landen – wordt deze kleine minderheid vergezeld door een enorme meerderheid van mensen die hun ideeën delen. Laten we niet vergeten dat de landen die euthanasie toestaan op de vingers van één hand te tellen zijn.
Het derde document dat in onze bijdrage wordt genoemd, is bedoeld om aan te tonen dat de oppositie tegen euthanasie geen hersenschim is, aangezien ook de zeer serieuze World Medical Association er fel op tegen is.
Hoewel het verzet tegen euthanasie in België niet meer tot de heersende stroming behoort, is het een feit dat in een maatschappij als de onze – die zich met trots “democratisch” en “pluralistisch” noemt – minderheidsopvattingen en de praktische gevolgen die daaruit voortvloeien, niettemin moeten worden gerespecteerd en beschermd in naam van de gewetensvrijheid, die tot de kern van de mensenrechten behoort.
In dit verband moet ik wijzen op een in 2019 verschenen boek met de titel “Euthanasie, l’envers du décor”. De auteurs van dit collectieve werk zijn geen naïeve ideologen, maar artsen en zorgverleners die dagelijks worden geconfronteerd met patiënten aan het einde van hun leven. Ze weten waar ze het over hebben. Verschillende auteurs behoren tot de academische wereld: professor Timothy Devos, professor Willem Lemmens, professor Benoit Beuselinck, professor Herman De Dijn.
Het boek bevat zowel beschouwingen als ervaringen van verzorgenden. Het is reeds vertaald in het Engels en het Duits, en de Nederlandstalige versie is enkele weken geleden verschenen onder de titel “Euthanasie, een ander verhaal”. Deze versie is verrijkt met bijdragen van twee Nederlandse academici, professor Theo Boer en professor Cees Hertogh.
Als er één les te trekken valt uit dit boek, dan is het wel dat euthanasie veel vragen oproept in het veld! Het is echt geen banale, routinematige handeling.
Ik citeer een zin uit het boek:
“Van buitenaf gezien is het gemakkelijk om zich voor of tegen euthanasie uit te spreken. Maar wanneer men werkelijk geconfronteerd wordt met het einde van het leven en het verzoek van een patiënt daarom, ‘vervagen de kaarten in iemands geest'”.
Laten we daarom, gezien alle vragen die rijzen, artsen en managers van zorginstellingen die met al deze vragen worden geconfronteerd, het recht geven om keuzes te maken en hun steun niet te verlenen aan een praktijk die zoveel vragen oproept.
Door deze keuze te schrappen, heeft de wetgever gefaald in volwassenheid en de grondwet geschonden.
En als het Hof zich afvraagt waarom er geen zorginstellingen onder de verzoekers of interveniërende partijen zijn, staat het antwoord op pagina 199 van het boek, dat ik u eraan herinner dat het in 2019 is gepubliceerd, dat wil zeggen vóór de aanneming van de wet van 15 maart 2020.
Ik citeer:
“Tijdens een ziekenhuisinspectie hebben de inspecteurs de instelling bekritiseerd omdat ze geen euthanasieprocedure had.
De directie maakte bezwaar tegen het feit dat volgens haar intern reglement euthanasie niet binnen haar muren mocht worden uitgevoerd.
Het antwoord van de inspecteurs was het ziekenhuis te sommeren het reglement aan te passen en een euthanasieprocedure in het leven te roepen.“.
Het is begrijpelijk dat instellingen die niet gelukkig zijn met de wet van 15 maart 2020, niet in het openbaar als zodanig naar buiten willen treden. Om aan de wet te voldoen hebben sommige etablissementen daarom hun christelijke identiteit moeten opgeven. Dit is een aanslag op het pluralisme, en dus op de democratie.
Zal het Grondwettelijk Hof deze ernstige aanvallen op het pluralisme rechtvaardigen en aldus bijdragen tot de aftakeling van de pluralistische democratie die wij overal ter wereld, maar ook hier, waarnemen?
De Belgische Artsenvereniging Sint-Lucas is van mening dat het Parlement een ernstige fout heeft gemaakt door alle Belgische instellingen voor gezondheidszorg te verplichten te aanvaarden dat de uitoefening van een wet die zoveel vragen oproept, binnen hun muren plaatsvindt. Er zijn oplossingen om de persoon die euthanasie wenst te laten uitvoeren, dat mogelijk te maken. Anderzijds, als iemand gedwongen wordt zijn of haar geweten te schenden, blijft dit geweld bestaan, we weten niet hoe we het kunnen uitwissen.
Ook worden artsen die om gewetens- of medische redenen weigeren euthanasie uit te voeren, nu gedwongen hun patiënten door te verwijzen naar een centrum dat gespecialiseerd is in euthanasiewetgeving. Dit is niet alleen een ernstige aanslag op hun gewetensvrijheid, maar ook een aanslag op de eer en geloofwaardigheid van de medische stand.
Het is aan de staat om ervoor te zorgen dat de betrokkenen met andere doeltreffende middelen worden geïnformeerd, zonder het geweten van de gezondheidswerkers te belasten.
Dames en heren Rechters,
Wij hebben het geluk in een land te leven waar pluralisme een van de fundamentele pijlers van de samenleving is.
De artsenvereniging Sint-Lucas stelt haar vertrouwen in het Grondwettelijke Hof om de grondwettelijke rechten en vrijheden te beschermen tegen de dwaling van de wetgever.
Wij rekenen op u om het kostbare goed van het pluralisme te behouden, nu en voor de komende generaties.
Dank u voor uw aandacht.
Vincent Kemme, gedelegeerd door de voorzitter van de vereniging.
Links: