Geschiedenis: van 1922 tot 1933

Dr. Paul Deschepper

Op 23 februari 1922 stichtten enkele collega’s te Brussel de ‘Société Médicale Belge de Saint-Luc’, naar het voorbeeld van de Société de Saint-Luc, Saint-Côme et Saint-Damien van Le Mans. Dr. Le Bèle richtte deze op in 1884 met het doel artsen te verenigen met dezelfde geloofsovertuiging via medische vriendenkringen. Het was de bedoeling de christelijke waarden toe te passen in de uitoefening van de medische praktijk, het christelijk ideaal uit te dragen in het medisch korps en de medische facetten te bestuderen in relatie tot het katholiek onderwijs, de christelijke moraal en de sociologie.
Te vaak was er bij de intellectueel een onevenwicht tussen zijn religieuze en zijn wetenschappelijke kennis. De geneeskundige praktijk ontsnapte niet aan deze ontregeling ten koste van de hoogste christelijke deugd van naastenliefde.
Het initiatief ging uit van Dr. Warlomont bijgestaan door Dr. Goedseels. De stichtende leden waren: Dr. De Landsheere, Dr. Emile Van Hoeck en Dr. Wibo. Zij stelden zich tot doel de gelovige geneesheren te verenigen met de bedoeling hun geloof te verdiepen en hun medische praktijk hierop te inspireren.
Pater Vermeulen S.J. van de Residentie Gesù was proost van de nieuwe vereniging.
De stichtingsvergadering vond plaats op 23 februari 1922. Voorzitter werd Dr. Morelle, professor aan de Katholieke Universiteit van Leuven; secretaris-generaal Dr. Warlomont, generaal-geneesheer bij het Belgisch Leger; adjunct-secretaris Dr. Goedseels en schatbewaarder Dr. Wibo.
In augustus 1922 verscheen het eerste nummer van het driemaandelijks tijdschrift: ‘Bulletin de la Société Médicale Belge de Saint-Luc’, met een voorwoord van Kardinaal Mercier.
Onder de bescherming van de Société Médicale Belge de Saint-Luc ontstond in december 1922 een vereniging van studenten in de geneeskunde: de ‘Jeunesse Médicale de Saint-Luc’. Zij stelde een degelijke vorming van katholieke geneesheren tot doel.

Het verslag van de secretaris-generaal van de Société Médicale Belge de Saint-Luc van 19 oktober 1924 vermeldt dat er reeds 55 leden waren in Brussel en 15 in de ‘provincie’. In 1924-25 waren ze respectievelijk met 70 en 58.

De vergaderingen vonden plaats te Brussel en behandelden diverse medische onderwerpen. In april 1925 sprak Dr. Vervaeck over: ‘Littérateurs et toxicomanes’. Reeds in die tijd werd gewezen op het gevaar van de toxicomanie. Verschillende schrijvers waren zelf toxicomaan. De nefaste invloed van het boek: ‘Le sens de la mort’ van Paul Bourget wordt aan de kaak gesteld. Men zag de noodzaak in om in medische en paramedische kringen een campagne op het getouw te zetten.
Op 28 mei 1925 aanvaardde de raad van bestuur de statuten van: ‘Aide médicale aux missions catholiques du Congo Belge’ of A.M.M.
Na een lichte wijziging van de statuten benoemde men tijdens de raad van bestuur van 5 februari 1925 drie leden: Dr. Peeters, Dr. Maroy en Dr. Marchandise.

Nummer 1 en 2 van het Bulletin de la Société Médicale Belge de Saint-Luc van 1926zijn geheel gewijd aan wijlen professor A. Morelle, eerste voorzitter van de vereniging. Hij overleed op 16 januari 1926. Het nummer bevat de betuigingen van sympathie en bewondering van collega’s. De lijkrede werd uitgesproken door Mgr. Ladeuze, rector magnificus van de Katholieke Universiteit van Leuven.
Tijdens de volgende algemene vergadering benoemde het bestuur Dr. Wibo met algemeenheid van stemmen tot voorzitter.
De vereniging kende een stijgend succes. De druk bijgewoonde vergaderingen vonden maandelijks plaats te Brussel. Het feest van Sint-Lucas vierde men met veel luister na een driedaagse retraite!

Het jaarverslag van 1925-26 waarschuwt voor de aantasting van de onkreukbaarheid van de geneesheer door overdreven honoraria, dichotomie en het ontbreken van enige sociale en christelijke bewogenheid.  Men sprak over het oprichten van een Orde der Geneesheren naar analogie met de Orde van de Advocaten. Men dacht aan het opstellen van een deontologische en morele code.
Regionale groepen waren ook in oprichting. Het eerste Comité local de Saint-Luc werd gesticht in Charleroi in 1926 door Dr. Boval en Dr. Dufonteny. In juli 1926 waren er reeds 35 leden.

Pogingen in dezelfde zin ondernam men in Bergen en in Luik. Deze laatste kring ontstond in februari-maart 1928 gevolgd door een ‘Jeunesse Médicale Belge de Saint-Luc’ in december. Katholieke geneesheren stichtten ook kringen in Verviers, Namen en Aarlen. In december 1928 wijzigde men de statuten om de provinciale kringen in staat te stellen hun eigen bestuur te kiezen.

Het aantal leden nam ook toe in Vlaanderen, hetgeen in 1929 de hoop deed ontstaan dat er aldaar ook nieuwe kringen zouden groeien. In het Bulletin verschenen de samenvattingen van de voornaamste voordrachten en ook de verslagen van de jaarlijkse algemene vergaderingen. Sedert l929 vinden wij besprekingen van artikels die in het R.K. Artsenblad van Nederland en in The Catholic Medical Guardian verschenen. Recensies van boeken verschenen eveneens in de rubriek ‘Livres, Journaux et Revues’.
Op 20 oktober 1929 legde men de eerste contacten voor de oprichting van een ‘Société Régionale’ te Antwerpen. Er waren tevens dergelijke plannen in Brugge, Kortrijk en Gent.

Op 27 oktober 1930 overleed de grote bezieler en stichter van de Société Médicale Be1ge de Saint-Luc, generaal-geneesheer Warlomont op de leeftijd van 75 jaar. Gedurende jaren was hij secretaris-generaal. Vanaf 1925 zette hij zijn beste krachten in voor de pas gestichte ‘Société d’Aide Médicale aux missions’ .
In april 1930 vond een Rome-reis plaats met een audiëntie bij Paus Pius Xl. Deze was vol lof over de activiteiten van de Belgische katholieke geneesheren. Op de terugreis bezochten de deelnemers Napels, Firenze, Milaan, Lugano en Luzern. Vanaf 1930 kreeg het tijdschrift een andere naam: ‘Saint Luc Médical’ .

        In het buitenland ontstonden ook verenigingen van katholieke geneesheren. In 1930 ontstond te Buenos Aires de ‘Consorcio de Medicos Catholicos’. Op 21 december 1931 vond de stichting plaats van: ‘The Irish Guild of St Luke, SS. Cosmas and Damian’. ‘The Catholic Medical Guardian’ meldt het bestaan van vijftien Catholic Medical Societies verenigd in een ‘National Federation’. De meest actieve is die van New York: de Manhattan Guild met vierhonderd leden. Andere Sint-Lucaskringen floreerden in Oostenrijk Engeland, Frankrijk, Nederland en Italië.

In nr. 1 van Saint-Luc Médical van 1931 publiceerde Dr. De Guchteneere een uitvoerig artikel over de encycliek Casti Connubii. Hij schreef ook uitvoerig over de Birth Control die in de Angelsaksische landen ontstond. Het tijdschrift bevat meer en meer originele artikels. Interessant is het feit dat in het oktobernummer van The Catholic Medical Guardian van 1930 reeds een uitvoerige bijdrage verscheen over euthanasie!
Op 29 april 1931 vond de stichting plaats van de Société Médicale de Saint-Luc te Namen in het Collège Notre Dame de la Paix. Pater Mativa, rector van het Collège, hield de inleidende toespraak. Waren aanwezig namens de nationale vereniging Dr. Wibo en Dr. Goedseels, respectievelijk voorzitter en secretaris-generaal.
De eerste Nederlandstalige tekst verschijnt in nr. 3 van 1931. Het is een verslag over de stichting van de ‘Sint Lucas Medische Vereeniging van Hasselt’. Deze vond plaats in de dekenij van Hasselt. De Sint-Lucasgilde van Hasselt hield op 13 december 1931 een geslaagde vergadering met als spreker Professor Schockaert uit Leuven. Hij behandelde op meesterlijke wijze het probleem van de anticonceptie. Zijn leerrijke voordracht “werd doorweven met veel geestigheid, zelfs met een tikje poëzie, en bezegeld met eene diep doordachte zedenles”. De Hasseltse Gilde telde toen 52 leden.

        Van 24 tot 26 mei 1931 bracht de Société Médicale Belge een bezoek aan Nederland. Het pathetisch verslag van Dr. Peeters van Kortrijk vermeldt: “On arrive … la frontière! Le paysage est devenu morne / il attriste. On sent qu’on va quitter une chose aimée: la Patrie! La douane s’avance. La consigne est sévère. Pas d’uniformes mais des têtes! Rien n’échappe à leur calme vigilance, pas même les petites autos, qui, spéculant sur la complicité de leur taille voudraient glisser, mouettes inaperçues, le long des flancs de nos imposants paquebots sur roues. La Hollande nous admet!” De tocht verliep over Breda, Tilburg, s’Hertogenbosch en Nijmegen. Daar vond op pinkstermaandag een samenkomst plaats met de ‘Roomsch Katholieke Artsenvereeniging’. Het contact was tegelijk plechtig en hartelijk. Na de toespraken van Dr. Veeger, ondervoorzitter van de RK Artsenvereeniging, en Dr. Wibo werd de wens geuit om samen te werken aan de oprichting van een ‘Association mondiale des médecins catholiques’. Na een bezoek aan het Sanatorium Dekkerswald, gesticht door Nederlandse katholieke geneesheren, werd het bezoek besloten met een briljante toespraak in het Frans en in het Nederlands door Prof. van Remunde, voorzitter van de RK Artsenvereeniging. De contacten met de Nederlandse collega’s ervaarde men als zeer positief.

        De Société Médicale Belge de Saint-Luc organiseerde van 13-15 november 1931 in het Paleis der Academiën te Brussel een ‘Congrès de la Natalité’. Erevoorzitter was Kardinaal Van Roey: E.H. Jacques Leclerq en Dr. De Guchteneere waren de organisatoren.
De algemene vergadering van 1931 stond in het teken van de viering van de 10de verjaardag van de vereniging. Begin 1922 waren ze met vijf, na tien jaar met vijfhonderd! Er waren ‘regionale Sociétés’ in Charleroi, Verviers, Luik, Namen, Hasselt en Sint-Niklaas. Medische kringen die aanleunen met dezelfde doelstellingen bestonden te Antwerpen en Brugge. De ‘Jeunesse de Saint-Luc’ telde tweehonderd leden in Brussel, Luik en Namen. Het tweemaandelijks blad Saint Luc Médical werd gedrukt op duizend exemplaren. Dr. Nolens en Dr. Bolens waren de stichters van de kring in Hasselt. Dr. Vennens en Dr. De Smet te Sint-Niklaas. Op 14 februari 1931 kreeg de vereniging het statuut van een v.z.w.. Pater Vermeulen S.J. kreeg de hulp van een theoloog, pater Racot.
In nummer 6 van 1931 van Saint Luc Médical vinden wij een artikel gewijd aan de ‘Stichting van eene Vereeniging van Sint-Lucas voor Katholieke Geneesheren van het Land van Waas’ door Dr. Paul De Smedt. Op 17 juli 1931 werd de eerste vergadering belegd in het Klein Seminarie te Sint-Niklaas. De superior E.H. kanunnik Vercruyssen nam de geestelijke leiding op zich. De nieuwe vereniging telde een vijftiental leden. De eerste voordrachten gehouden door Kan. Vercruyssen handelden over volgende onderwerpen: ‘De Katholieke Kerk, eene Gemeenschap’, ‘De Gratie, eene werkelijke Gave Gods’ en ‘De Eucharistie, de nauwe verbinding tussen God en de mensch’. Dr. Paul De Smedt eindigt als volgt: ‘Wij hebben de werking in gang gezet hier in Vlaanderen, Hasselt volgt ons. Mogen wij rekenen op uwen steun en uwe medewerking. Katholieke geneesheren der Vlaamsche gewesten?”

        Op 27 december 1931 vond de stichtingsvergadering plaats van de ‘Sint-Lucas Doctorsgilde van Antwerpen’. Voorzitter was Dr. Possemiers. Na een H. Mis in de kapel van de Sint-Augustinuskerk vond de feestvergadering plaats in aanwezigheid van burgemeester Van Cauwelaert. Kort na de stichting “moest een nieuw orkaan loeien en losbreken in den schoot onzer vakvereeniging. De taalkwestie kwam er ten berde met eene hevigheid en een geweld die alle palen te buiten gingen en die het geneeskundig korps in twee vijandige kampen verdeelde. Het vuur zette zich ook in ons midden over en wij oordeelden dan maar best een tijdje de werkzaamheden te staken”. Na overleg werd besloten dat het Vlaams de bestuurlijke taal zou worden mits waarborg voor eenieder de beide landstalen te mogen gebruiken.
Van 14 tot 16 mei ging de vereniging weer op reis, ditmaal naar Lisieux, Caen, Deauville, Evreux en Versailles.

In 1931-32 kende de kring van Verviers een inzinking ten gevolge van een zwakke administratie. Niettemin waren er in die cyclus vier voordrachten.

De stichtingsvergadering van de Brugse Sint-Lucasgilde vond plaats op 17 juli 1932. Dr. Reynaert hield de openingsrede. Hij verwelkomde de katholieke dokters uit het arrondissement Brugge en verheugde zich in de aanwezigheid van Mgr. Callewaert, president van het Groot-Seminarie. Deze hield een voordracht over: ‘Het levensideaal van den katholieken geneesheer’. Dr. Reynaert was de eerste voorzitter, Dr. Delaye ondervoorzitter; E.H.Willems, professor aan het Groot-Seminarie, was proost. Na Sint-Niklaas, Hasselt en Antwerpen was er dus ook in Brugge een Sint-Lucasgilde. Dr. Warmoes, verslaggever, vond dit nog niet zo schitterend voor het zo katholieke Vlaanderen!
De 11de Algemene vergadering vond plaats op 23.10.1932. Daar werd uitvoerig verslag gegeven over het: ‘Congrès de la Natalité’ dat plaats vond in het Paleis der Academiën op 12, 14 en 15 november 1932. Door het groot aantal deelnemers dienden de zittingen in de grote zaal plaats te vinden. De organisatoren waren Dr. De Guchteneere, Dr. Wibo en E.H. Jacques Leclercq.
De Gilde van Antwerpen telde in 1932 honderd leden, in Brugge waren er reeds veertig bij de stichting. Tijdens diezelfde algemene vergadering werd Dr. Daubresse herdacht, een pionier van het eerste ogenblik Het verslag vermeldt ook de activiteiten van de ‘Société Médicale Belge Liégeoise de Saint-Luc’ onder de leiding van haar voorzitter Dr. Derouaux. In 1932 telde deze reeds 85 leden. De proost, kanunnik Kieselstein, werd ten zeerste geprezen voor zijn beknopte geestelijke causerieën. In datzelfde jaar werd Dr. A. Wéry lid. Tientallen jaren na het ter ziele gaan van de Luikse kring bleef zijn zoon onze nationale vergaderingen bijwonen.

        Op 6 november 1932 organiseerde de Société Médicale de Saint-Luc de Charleroi een medisch-pedagogische dag. Ongeveer vierhonderd leden van het vrije en het rijksonderwijs namen deel aan deze activiteit. Dr. Boval, voorzitter, gaf een inleidende voordracht over de neusademhaling bij het kind met anatomische en fysiologische toelichtingen. Dit uiteraard ter inleiding van de pathologie van de adenoïden. Dr. Badot sprak nadien over de oogpathologie met speciale aandacht voor de visuele stoornissen bij het kind. Dr. Dorzée handelde over heredosyphilis. Dr. Delforge sprak over rachitis en tuberculose. Ten slotte sprak Dr. Gailly over de mentaal gestoorde kinderen.
De algemene vergadering van de Sint-Lucas Gilde van Antwerpen vond plaats op 9 september 1932. E.H. Vercruyssen, superior van het Klein-Seminarie van Sint-Niklaas, hield de openingsrede. Hij handelde over de rol van de katholieke geneesheer in het licht van de encycliek ‘Quadragesimo Anno’.

        Op 12.12.32 overleed Dr. Reynaert, voorzitter van de Brugse Gilde. Hij was diensthoofd van de heelkundige afdeling van het Sint-Janshospitaal. Dr. De Laye uit Heist volgde hem op. Dr. Van de Calseyde was de ondervoorzitter. In 1933 waren er een viertal vergaderingen bijgewoond door vijftien tot twintig geneesheren.
Op 20 november 1932 vond de plechtige stichting plaats van de Société de Saint-Luc de Mons. Dr. De Guchteneere hield een briljante voordracht over: ‘Progrès de la carnpagne anticonceptionnelle en Europe’. Hij had het o.a. over een abortuskliniek in Moskou met 220 bedden waar soms méér dan 60 abortussen werden verricht op één voormiddag!

De jaarlijkse reis werd in 1933 opnieuw georganiseerd: ditmaal naar Wenen om kennis te maken met de Oostenrijkse Sint-Lukas Gilde. De reis verliep over Zürich, Innsbruck en Salzburg. De terugreis verliep over Nüremberg, Frankfurt, Wiesbaden en Koblenz; kostprijs 3000 Fr!
Op 30 april 1933 vond een plechtig huldebetoon plaats aan Dr. Possemiers, voorzitter van de Gilde van Antwerpen. De Sint-Lucasgilde ontstond aldaar: “in den schoot der Vereeniging der Katholieke Geneesheeren die in ’t jaar 1913 zich te samen schaarden om hunne rechten te verdedigen tegenover de uitsluitende handeling der openbare besturen en die der Godshuizen daar waar het gold om katholieke geneesheeren te benoemen”. Dr. Possemiers was reeds in die periode de onvermoeibare werker. Deze vereniging verzwakte in de loop der jaren en bestond vrijwel niet meer in 1929. Het is te danken aan Dr. Possemiers dat de katholieke geneesheren opnieuw de rangen sloten en zich verenigden in de Sint-Lucasgilde.

        Op 20 en 21 mei 1933 vond een ‘Geestelijk Week-End’ voor Artsen plaats te Drongen. De verslaggever sprak over een ‘zielvillegiatuur!’. Tijdens die dagen werd besloten een Kortrijkse Sint-Lucasgilde te stichten. Op 29 juni 1933 vond de eerste algemene vergadering plaats. Een veertigtal confraters gaven gehoor aan de oproep. De vergadering werd voorgezeten door E.H. Camerlynck, deken van Kortrijk. Pater Vermeulen S.J. gaf een toelichting over werking en doel van de vereniging en E.H. P. De Clippele, proost, sprak over het leven van Sint-Lucas als reisgezel van Sint-Paulus.
De Sint-Lucasdag van 1933 vond plaats in Hotel Astoria te Brussel. Alle kringen hadden vertegenwoordigers gestuurd, er waren ongeveer honderd aanwezigen. Zij werden verwelkomd door Dr. Wibo, nationale voorzitter. Hij hield zijn feestrede, niet alleen in het Frans maar ook in het Nederlands. Dit verheugde ten zeerste de Vlaamse confraters die opgetogen waren zich als Vlamingen erkend te voelen. Tijdens deze algemene vergadering gaven de voorzitters van de Sociétés en de Gilden hun jaarverslag. Daar vernemen wij dat Dr. Adriaenssens Dr. Paul De Smedt opvolgt als voorzitter van de Sint-Lucasgilde van Sint-Niklaas.

        De Sint-Lucasjeugd van Leuven beklaagde zich erover dat bij de 1200 studenten in de geneeskunde, enkel belang werd gehecht aan de wetenschappelijke opleiding, terwijl elke andere vorming achterwege bleef. Een zestal studenten zag de noodzaak in ook in Leuven een Sint-Lucaskring te stichten: zo zag de ‘Jeunesse Médicale de Saint-Luc de Louvain’ het licht op 6 november 1933. Pater Dirks was proost. De eerste voordracht handelde over: ‘Lourdes en de geneeskunde’; benevens talrijke voordrachten bezochten de studenten ook de twee Leuvense gevangenissen. Bij het verlaten van de Centrale Gevangenis klonk de kreet: “A nous la liberté!”